A Picture to Remember van Oekraïense Olga Chernykh openingsfilm IDFA 2023

A Picture to Remember opent op 8 november de 36ste editie van het International Documentary Film Festival Amsterdam. Dat maakte artistiek directeur Orwa Nyrabia woensdag bekend tijdens de persconferentie vanuit het IDFA Vondelparkpaviljoen. Daarnaast zijn ook de titelselecties van de competitieprogramma’s International en Envision onthuld en zijn de line-ups van de DocLab competities en alle cross-section Awards gepresenteerd. Het officiële programma van IDFA 2023 bestaat hiermee uit meer dan 250 titels. Ook werd de festivalcampagne, dit jaar gemaakt door filmmaker Eliane Esther Bots, gelanceerd. De 36ste editie van IDFA vindt plaats van 8 t/m 19 november in Amsterdam.

Artistiek directeur Orwa Nyrabia begon de IDFA 2023 persconferentie met een reflectie op de rol die de documentairefilm speelt bij het reageren op de huidige grote conflicten in de wereld. 

"Waar journalistiek de eerste rechtstreekse en directe versie van de geschiedenis schrijft, biedt documentairefilm vooral het brede perspectief. Documentairemakers hebben deze verschrikkelijke gebeurtenissen aan zien komen. Hoe afschuwelijk ook, het was geen verrassing. Alle voorspellende signalen hebben ze opgepikt en verwerkt in hun films. Films die IDFA de afgelopen jaren - en misschien zelfs al sinds de oprichting - heeft vertoond. Films die ons hebben laten zien dat onderdrukking leidt tot extremisme. Dat gebrek aan hoop leidt tot woede. Dat geweld leidt tot geweld, en pijn tot pijn. En dat generaties lang. Het festival brengt ons nu weer allemaal samen. Laten we beter luisteren en kijken om zo los te komen van ons eigen zelfbeeld en onze strijdige identiteiten. Laten we niet gevangen raken in onze eigen ideeën en vaste patronen. IDFA geeft ruimte voor een serieus en diepgaand debat. IDFA geeft films en filmmakers een centrale plek om ons te vertellen en te laten zien hoe zij de wereld en de toekomst zien. Ik geloof dat het veel beter was geweest als we allemaal eerder goed hadden gekeken en geluisterd. Laten we dat nu doen en een festival houden waar we de slachtoffers eren."

A Picture to Remember van Olga Chernykh zal op 8 november in Koninklijk Theater Carré in aanwezigheid van de maker zijn wereldpremière beleven. Het is een persoonlijk essayistisch verslag van de oorlog in Oekraïne, gezien vanuit drie generaties vrouwen: Olga Chernykh zelf, haar moeder en haar oma. Beelden van hun gesprekken via videobellen worden afgewisseld met nieuwsverslagen, foto’s en video’s uit het familiearchief, maar ook met beelden van parasieten die Chernykhs moeder waarneemt met haar microscoop. Het resultaat is een caleidoscopische, persoonlijke film, die vloeiend door de tijd reist.

“Dit is een film van een onafhankelijke filmmaker die zowel persoonlijk als politiek is. Door deze op te bouwen rond drie generaties vrouwen in haar familie, voert Chernykh ons mee naar het huidige dagelijkse leven van Oekraïners. Chernykh toont lef om met kwetsbare elementen een volstrekt eigen filmuniversum neer te zetten. Met deze aanpak opent ze de deur naar een groter wereldbeeld. Films als A Picture to Remember vormen daarom het kloppend hart van IDFA,” aldus artistiek directeur Orwa Nyrabia.

A Picture to Remember maakt deel uit van de Envision Competition en is mede tot stand gekomen met steun van het IDFA Bertha Fonds.

De elf films die dit jaar zijn geselecteerd voor de International Competition, waarvan er negen op het festival in wereldpremière of internationale première gaan, nemen de festivalbezoeker dit jaar onder meer mee naar persoonlijke verhalen uit de meest onrustige delen van de wereld: Gaza, Myanmar, Nagorno-Karabach. Andere films geven een nieuwe kritische kijk op de geschiedenis, onder andere op de voormalige Nederlandse koloniale overheersing. Ook de gevolgen van klimaatverandering die op steeds meer plekken zichtbaar worden, spelen een rol in een deel van de filmselectie. De International Competition is een selectie van unieke en uitgebalanceerde films voor een breed publiek. Negen van de elf films beleven op het festival hun wereldpremière of internationale première.

De Envision Competition bestaat uit films met een meer gedurfde vorm, waar makers de werkelijkheid doorkruisen en alle mogelijke randen van de documentairekunst opzoeken. Een groot aantal van de twaalf titels die dit jaar zijn geselecteerd, duikt onder de oppervlakte om bloot te leggen wat er schuilgaat achter façades en schone schijn. Andere makers blazen vergeten familie- en groepsverhalen nieuw leven in als aanjager van hedendaagse discussies. En ook in de vorm verrassen de geselecteerde makers dit jaar, onder meer met het vernieuwende gebruik van typografie en associatieve vertelvormen.

Tien films maken dit jaar kans op de IDFA Award voor Best Dutch Film, waaronder Selling a Colonial War van In-Soo Radstake die als enige Nederlandse film is geselecteerd voor de International Competition. Andere kanshebbers zijn Gerlach van Aliona van der Horst en Luuk Bouwman, Metamorphosis van Pim Zwier en Mother Suriname – Mama Sranan van Tessa Leuwsha. De hele selectie is hier te vinden.

Andere cross-sectie Award selecties zijn er voor de Beeld & Geluid IDFA Reframe Award en voor de de IDFA Award for Best First Feature.

De twee competitieprogramma’s van DocLab zijn ook dit jaar weer een fascinerende staalkaart van de vernieuwingen in de multimediale documentairekunst. Voor de Digital Storytelling Competition zijn dit jaar 10 projecten geselecteerd, met naast een aantal bekende namen een opvallend hoog aandeel van nieuw talent en makers uit tot nu toe ondervertegenwoordigde regio’s als Latijns-Amerika, Oost-Europa en Zuidelijk Afrika. Ook de diversiteit in thema’s en de speelse manieren om verhalen te vertellen maakt de competitie dit jaar sterk en verrassend.

De Immersive Non-Fiction Competition, met dit jaar 13 geselecteerde projecten, zoekt met live performances, VR-installaties en multizintuiglijke ervaringen voor een immersieve beleving van de grensverleggende denkwereld van de makers. Ook technieken als AI worden in een aantal projecten als creatieve inspiratiebron gebruikt, niet om met de hype mee te gaan, maar om te laten zien hoe deze urgente werken tegelijk een maatschappelijk debat kunnen aanzwengelen én door makers op artistieke wijze kunnen worden getransformeerd.

In het programma Spotlight presenteert DocLab dit jaar 10 genre-overstijgende en prijswinnende projecten, waarvan een deel op IDFA zijn internationale of wereldpremière beleeft. Een aantal werken neemt het eeuwenoude medium boek als basis en inspiratiebron voor sensitieve digitale reizen, waarbij een nieuwe betekenis wordt gegeven aan feministisch online tech activisme of juist een psycho-geografisch zelfonderzoek van kunstenaars.

Tijdens de persconferentie werd ook de nieuwe IDFA festivalcampagne gelanceerd. Voor het tweede jaar op rij heeft IDFA een filmmaker gevraagd om de campagne voor het festival vorm te geven. Na de vlindercampagne van Louis Hothothot vorig jaar zijn het dit jaar de aan emoties gelinkte beelden van Eliane Esther Bots die via posters in de stad en festivaltrailers in de filmtheaters het publiek warm maken voor de 36ste IDFA editie.

Eliane Esther Bots is geen onbekende van IDFA. In 2020 werd haar interactieve werk The Channel geselecteerd voor de DocLab competitie. Een jaar later vertoonde IDFA haar indrukwekkende documentaire In Flow of Words. Nadat ze in 2016 cum-laude afstudeerde aan de Nederlandse Filmacademie was haar werk onder meer te zien op grote filmfestivals in Locarno, Berlijn en Parijs.

• Envision Competition wordt mogelijk gemaakt door Ammodo
• Beeld & Geluid IDFA ReFrame Award wordt mogelijk gemaakt door Beeld & Geluid
• IDFA DocLab wordt mogelijk gemaakt door: Ministerie van Economische Zaken en Klimaat, CLICKNL, Nederlands Filmfonds, Onassis Foundation, IDFA Dikke Vrienden+
• IDFA DocLab research collaborations zijn: MIT Open Documentary Lab, Beeld & Geluid, ARTIS-Planetarium, Atlas V, Bombina Bombast, Cassette - Nu: Reality, Diversion cinema, East City Films, Eye Filmmuseum, Kaspar AI, National Film Board of Canada, ONX Studios, Polymorf, POPKRAFT, ScanLAB Projects, The Immersive Storytelling Studio (National Theatre), Tiny Planets, Unity for Humanity, Vlaams Cultuurhuis de Brakke Grond